Woda w akwarium roślinnym (podstawy)

Ten drogocenny zbitek pierwiastków wodoru i tlenu w stanie ciekłym…

Niby każdy z nas wie czym jest woda, uczył się o jej właściwościach w szkole podstawowej czy też średniej, a niektórzy nawet i na studiach 😉

Nie mniej jednak niewielu pamięta podstawy tej wiedzy, która w przypadku akwarystyki bardzo się przydaje. Postaram się opisać to najprostszym językiem, bo regułki możecie sobie znaleźć w internetach…

Podstawowy błąd skrótu myślowego to : mam wysokie pH, moja woda jest twarda…a to błąd , czemu? O tym w dalszej części wpisu 🙂

Podstawowe parametry wody w akwarystyce roślinnej, ale też innym mogą się przydać:

• Ca/Mg
• GH/KH
• pH
• NO3 – to nie azot, a azotany…
• PO4 – to nie fosfor, a fosforany…
• K
• Fe
• NO2/NH3/NH4
• ppm/TDS

Ca/Mg Wapń/Magnez – to dwa podstawowe pierwiastki, pomijane przez wielu początkujących akwarystów, a to błąd, bo od ich oznaczania w wodzie kranowej powinno zaczynać się przygodę z akwarystyką, szczególnie roślinną. Czemu podstawowe? Ano temu, że potrzebne są wszystkim żyjącym istotom na tym świecie. Ich odpowiednia proporcja sprzyja wzrostowi roślin, bez ich odpowiedniej ilości ciężko jest cokolwiek wyhodować. W Polskich kranach przeważa zdecydowanie bardzo duża ilość wapnia w stosunku do magnezu, rzędu nawet 10 do 1. U nas w galerii jest to 140ppm Ca do 12ppm Mg.

Jakie ilości wapnia i magnezu powinny być w akwariach typowo roślinnych? a no, z naszych doświadczeń przyjmuje się że minimum 35ppm Ca przy 8ppm Mg, wszystko zależne jest od posiadanych roślin. Widełki to 35-80ppm Ca przy 8-20ppm Mg. Ważny jest stosunek Ca do Mg 4 do 1 w celu zapewnienia homeostazy w roślinie.

GH/KH Twardość ogólna/twardość węglanowa (mierzona w Polsce głównie w stopniach niemieckich sic! [°dH lub °n] ). To właśnie te dwa parametry mówią nam czy mamy wodę twardą czy też miękką w kranie. I teraz odpowiedź na błąd wielu akwarystów: czy można mieć wodę miękką a jednocześnie o dużym pH w kranie? Tak można, najlepszym przykładem jest istalacja wodna w której jest „zmiękczacz tabletkowy” takie urządzenie stosuje się istalacjach domowych by zapewnić lepsze właściwości myjące pralkom, zmywarkom czy też lepsze działanie surfaktantów w całej chemi myjąco piorącej oraz w celu zmniejszenia zakamieniania się kranów, grzałek itp. co pozwala na przedłużenie ich życia.

Jeden mały szkopuł taka woda po zmiękczaczu nie nadaje się do większości akwarii no może poza wyjątkiem biotopu Malawi gdzie woda powinna mieć wysokie pH a być miękka. Wtedy mamy GH na poziomie 0-3 i KH na poziomie 10-14 stopni niemieckich. Czym jest GH dla rośliniomaniaka? To głównie jony wapnia i magnezu w postaci chlorków lub siarczków ,to tak uogólniając żeby Wam nie mieszać w głowach w tym momencie. KH natomiast jest głownie mieszaniną wodorowęglanów HCO3. W wodzie neutralizują one kwasy, a zbyt duża ich ilość powoduje, że woda jest bardziej zasadowa niż kwaśna (im więcej KH tym pH wyższe )

Teraz widełki , jakie powinno być minimalne GH i KH.

Przyjmuje się że dla rośliniaków minimalną ilością GH to 4 a KH 0 z tym że nie polecam tak niskich wartości! Dla nas najlepszym rozwiązaniem jest GH 7-12 przy KH 2-6. Czy można utrzymać akwarium roślinne przy wyższych wartościach? tak można ale wtedy ilości makro i mikro elementów powinny być współmiernie wyższe niż przeciętnie się przyjmuje – o tym kiedy indziej.

pH – czyli skala zasadowości lub też kwasowości (miara odczynu wody) Przyjmuje się, że 7 to odczyn obojętny wszystko co powyżej 7 jest zasadą a poniżej kwasem (patrz na obrazek powyżej) – kolor na obrazku jest tylko poglądowy i nie powinien być traktowany jako odnośnik do stałych testów pH stosowanych w akwariach.

Tak jak pisaliśmy wyżej, pH głównie zależy od KH wody.

Czemu i na jakim poziomie powinniśmy utrzymywać pH w akwariach roślinnych?

• większość roślin jest z wód tropikalnych które preferują lekko kwaśne środowisko
• odczyn kwaśny wody powoduje mniejszą toksyczność amoniaku, co we wczesnym stadium akwarium ma duże znaczenie – szczególnie dla tych niecierpliwych (nie wpuszczamy ryb aż do pełnej stabilizacji akwarium, pamiętajmy!)
• odczyn kwaśny wpływa korzystnie na przyswajanie mikroelementów przez rośliny a pośrednio też i przyswajanie makroelementów
• pH w akwariach roślinnych powinno być również dobrane do obsady ryb – ale przyjmuje się że pH w akwariach typowo roślinnych powinno znajdować się w przedziale 5,8-6,9 (zależne od ilości KH i CO2 w wodzie)

W jaki sposób mogę obniżyć pH? Najprostszym i najbardziej pożądanym dla roślinomaniaka jest iniekcja CO2 czyli dodawnie dwutlenku węgla do wody w postaci gazowej (butla wysokoćisnieniowa) ale o tym kiedy indziej.

NO3 – to nie azot a azotany

To magicznie brzmiące słowo azotany (nie mylić z azotynami) przewija się jak mantra przez cały akwariowy internet. Są to sole i estry kwasu azotowego które w akwariach roślinnych są przeważnie źródłem azotu N dla roślin. Nie mniej jednak ludzie jakoś przyjeli sobie jako skrót myślowy, że to azot. Błąd! Dobre nawozy mają również inne formy azotu w swoim składzie niżeli azotany NO3. NO3 jest po prostu najtańszą formą azotu ale nie koniecznie najlepszą dla wszystkich roślin! Czemu akwaryści uparli się również na tą formę azotu? Ano dlatego, że wszystkie testy akwarystyczne mierzące „azot” w akwarium mierzą głownie azotany, więc sądzą, że będą mieć jakąś kontrolę nad nimi 😉

PO4 – to nie fosfor a fosforany

Znowu kolejne uproszczenie w nazwie z tej samej przyczyny co w wyżej wymienionych azotanach. Wiecie czemu tak czepiam się tego skrótu myślowego? Z bardzo prostej przyczyny. Mianowicie ilości azotu i fosforu w akwariach roślinnych. To ich obecność w akwarium jako procentowo największej ilości z makroelementów przy spełnieniu innych warunków (patrz Ca/Mg) powoduje bujny wzrost roślin. Dosć typowym błędem jest właśnie nazywanie NO3 i PO4 azotem i fosforem a potem dodawanie tych dwóch soli w stosunku 10:1 do akwarium pisząc, że taki mamy stosunek azotu do fosforu.

Wiecie jaki jest stosunek azotu do fosforu przy NO3/PO4 (zakładając że azotany są jedyną formą azotu w akwarium) 10ppm do 1ppm? jakieś 2,26ppm N do 0,33ppm P czyli 6,84 do 1: czyli zbyt duża ilość fosforu w stosunku do azotu dla początkującego akwarysty, szczególnie dla akwarii bez CO2 i z niskim światłem.

K – potas

Jeden z ważniejszych metali w akwarium, tak tak dobrze czytasz metali (alkalicznych). Sczególnie ważny w pierwszych dniach życia akwarii roślinnych. To dzięki niemu rośliny potrafią szybciej się ukorzenić. To potas razem z magnezem odpowiadają głownie za fotosyntezę w roślinie. Bez niego wiele procesów w roślinie jest zahamowanych, a wiele pierwiastków mimo swojego występowania w wodzie nie jest dla roślin dostępna.

Minimalne ilości tego pierwiastka w wodzie zależą od ilości Wapnia i Magnezu w wodzie:

• przy wodzie miękkiej proponujemy utrzymywać potas od początku istnienia akwarium od 10 do 20ppm
• przy wodzie twardszej proponujemy utrzymywać potas od początku istnienia akwarium od 20 do 40ppm

Fe- żelazo

Kolejny z metali, tym bardziej oczywisty ale nie mniej ważny. Żelazo w akwariach roślinnych pełni ważną rolę również w fotosyntezie. Jego braki potrafią prowadzić do szybkowidocznych martwic liści oraz chlorozy. Należy pamiętać, że żelazo dość szybko utlenia się więc jego forma powinna być odpowiednio chelatowana aby jak najdłużej utrzymywać się w akwarium, tak by rośliny mogły go asymilować.

NO2/NH3/NH4 – azotyny / amoniak/jon amonowy

Czym są te trzy groźno brzmiące związki? A no związkami azotu występującymi w przyrodzie oraz naszych akwariach. Szczególnie w pierwszym etapie życia każdego akwairum te związki występują i są niepożądane , szczególnie NO2 i NH3. Dlatego tak ważny jest dobry start każdego akwarium i przestrzeganie prostej zasady : ryby to ostatni mieszkańcy każdego zbiornika. Związki wyżej wymienione są dla ryb szkodliwe, szczególnie amoniak przy pH powyżej 7 potrafi zabić całą obsadę w jedną noc. Jak się ich pozbyć? Po prostu uzbroić się w cierpliwość i dobry filtr z dużą powierzhnią w której mogły by zamieszkać bakterie nitryfikacyjne które żywią się tymi związkami i przerabiają je na niegroźne dla ryb azotany NO3. Jon amonowy nie jest groźny dla ryb jako taki, ale zbyt duża jego ilosć w środowisku beztlenowym (brak prądu przez dłuższy czas i brak filtracji) może spowodować że zamieni się on w amoniak pod wpływem bakterii beztlenowych. Są rośliny które przyswajają azotynową formę azotu jak rogatek na przykład, stąd akwaryści starej daty zawsze mieli rogatka w swoich akwariach na start, a jego obumieranie i powrótne odżycie było oznaką wystartowania cyklu azotowego! NH4 jest dość szybko przyswajany przez niektóre rośliny i jeśli jest dostępny to właśnie tą formę wybierają.

ppm/TDS/EC – parts per milion / Total Disolved Solids [ppm] / Electrical Conductivity [uS]

Są to jednostki, ppm to jednostka ogólna używana w wielu dziedzinach. Odnosi się do części milionowych. Używana w akwarystyce do określania ilości związków/pierwiastków w wodzie.

EC natomiast to nic innego jak przewodność mierzona w mikro Siemensach.

Czemu o tym piszę? Bo mierzenie wody przez mierniki ppm/TDS/EC to najprostszy sposób porównania parametrów wody w akwariach. Nie pokażę Wam dokładnie ile czego macie, ale da Wam pogląd i jakiś punkt odniesienia. Na przykład może pokazać Wam że skały w ciągu tygodnia oddają coś do wody, lub też że korzeń mocno gnije.

To również najprostszy sposób określenia czy mamy wystaczajacą ilość minerałów w wodzie Ca/Mg – robiąc podmianę z RO i dodając mineralizatora, może być punktem odniesienia po zbadaniu dokładnym przez testy. Na przykład chcemy mieć w akwairum 8GH i 4KH dodaję mineralizator do RO, badam czy GH i KH na moich testach pokazuje żądaną wartość jeśli tak mierzę miernikiem ppm/TDS i mam jakiś punkt odniesienia. W ten sposób można prosto i szybko sprawdzić czy przypadkiem nie dodaliśmy następnym razem więcej RO lub mineralizatora do podmiany.

Pamiętajmy, że co jakiś czas należy skalibrować/sprawdzić taki miernik.